Akademia Zamojska

  Akademia Zamojska została utworzona przez Jana Zamoyskiego w 1594 r. Początkowo przeznaczona wyłącznie dla młodzieży szlacheckiej i katolickiej miała uczyć studentów myślenia kategoriami obywatelskimi i przygotować ich do służby publicznej. W 1594 r. fakt powołania Akademii zatwierdził stosowną bullą papież Klemens VIII. Uroczystości otwarcia uczelni odbyły się 15 marca 1595 r. Kanclerz uczynił z akademickiej uroczystości wydarzenie o randze historycznej. Oto trzecia po Uniwersytecie Jagiellońskim i Wileńskim, ale pierwsza kształcąca w obywatelskim duchu uczelnia rozpoczęła pracę. Jej cele zostały przedstawione w specjalnej "Odezwie do Polaków" wydrukowanej na ten pamiętny dzień. Zamojski pisał: "Bez nauk bowiem, acz mogą być niektórzy cnotliwi i światli, gdy lud w ciemności, walą się królestwa, upadają mocarstwa same dostojeństwa ciężarem się stają." W akcie fundacyjnym z 1600 r. zawarte są natomiast powszechnie znane słowa kanclerza: "takie są rzeczpospolite, jakie ich młodzieży chowanie".

  W utworzeniu uczelni pomogli hetmanowi dwaj wybitni poeci: Sebastian Klonowic i Szymon Szymonowic. Szymon Szymonowic skompletował cały zespół profesorski, dbając o dobór ludzi rzeczywiście wybitnych, a także udzielał wskazówek przy układaniu programów naukowych i tworzeniu podstaw organizacyjnych Akademii. Wykładano prawo, filozofię, medycynę i teologię. Językiem wykładowym była łacina i greka. Kanclerz zamierzał uczynić z Akademii prężny ośrodek kultury polskiej i katolickiej, który oddziaływałby silnie na ludność prawosławną, przeważającą w województwach południowo­wschodnich.   Do chwili śmierci hetmana, w ciągu pierwszych jedenastu lat swego istnienia, Akademia zdobyła sobie znaczny rozgłos nie tylko w Polsce, ale także w całej Europie. Dzięki niej Zamość na przełomie XVI i XVII wieku był najbardziej prężnym ośrodkiem myśli naukowej w Polsce. Godność kanclerza Akademii Zamojskiej przysługiwała biskupowi chełmskiemu. Pierwszym rektorem był Melchior Stephanides. Po śmierci kanclerza Akademia zaczęła jednak powoli tracić na znaczeniu. Wreszcie w 1784 r. po 190 latach funkcjonowania została zamknięta przez władze austriackie. Od 1916 r. w gmachu Akademii Zamojskiej mieści się I Liceum Ogólnokształcące imienia Jana Zamoyskiego.

Godło Akademii

 

Portal główny

 

Rysunki "Portal  główny" Andrzeja Kędziory i "Godło Akademii" Pauliny Radziejewskiej pochodzą z książki Andrzeja Kędziory pt. "Encyklopedia Miasta Zamościa".